طوبی

به گواه تاریخ، زندگی انسان‌ها همواره آمیخته با تلخی‌ها و شیرینی‌ها و دوستی‌ها و دشمنی‌ها بوده است. انسان همان‌گونه که موظف است، رفتاری آمیخته با احترام و ادب در برابر دوستان داشته باشد، در رابطه با دشمنان نیز بهتر است شرط ادب را رعایت کند. دشنام دادن و ناسزاگویی رفتار ناشایستی است که در حق هیچ‌کسی شایسته نیست، حتی اگر کسی انسان را دشنام دهد، بهتر است مقابله‌به‌مثل نشود. رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در این زمینه فرموده است: «اگر كسي تو را به آنچه از تو مي‏داند، دشنام گويد، تو به آنچه از او مي‏داني، وي را دشنام مگو تا پاداش كار نصيب تو شود و وبال آن به او بازگردد.[1]»

ناسزاگویی در برابر دشمن مورد تأیید آموزه‌های دینی نیست؛ «زیرا خداوند شخص بدزبان و بدگو را دشمن می‌دارد.[2]»

حضرت علی علیه‌السلام همین توصیه را به یارانش داشت، هنگامی‌که شنید عده‌ای از یارانش به‌وقت نبرد صفین به اهل شام دشنام می‌دهند؛

«من خوش ندارم شما دشنام دهنده باشيد، ولي اگر كردارشان را تعريف و حالات آنان را بازگو مي‏كرديد، به سخن راست، نزديك­تر و عذرپذيرتر بود. خوب بود به‌جای دشنام به آنان مي‏گفتيد:… بين ما و آنان اصلاح فرما و آنان را از گمراهي به راه راست هدايت كن تا آنان كه جاهل‌اند، حق را بشناسند و آنان كه با حق مي‏ستيزند، پشيمان شوند و به‌حق بازگردند.[3]»
رعایت ادب و حسن گفتار و برخورد کریمانه با سفیهان و نادانان از امتیازات بندگان خاص خداوند است. آیات قرآن مؤید این مدعی است:

«بندگان خاص خداوند رحمان، كسانى هستند كه با آرامش و بى‏تكبر بر زمین راه مى‏روند و هنگامی‌که جاهلان آن‏ها را مخاطب سازند و سخنان نابخردانه گویند (به آن‏ها سلام مى‏گویند) و با بى‏اعتنایى و بزرگوارى مى‏گذرند.[4]»

[1]. إِذَا سَبّکَ رَجُلٌ بِمَا یَعلَمُ مِنکَ فَلا تَسُبُّه بِمَا تَعلَم مِنه فَیَکُونُ أَجَرَ ذَلِکَ لَکَ وَ وَبَالَه عَلَیه (نهج الفصاحه، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، جاویدان، 1362، ص278).
[2]. ِانّ اللَّه لا يُحِبّ الفُحش (همان، ص276؛ علیرضا صابری یزدی، الحكم الزاهرة، ترجمه محمد رضا انصاری محلاتی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1375، ص517).
5. إِنِّي أَكْرَهُ لَكُمْ أَنْ تَكُونُوا سَبَّابِينَ وَ لَكِنَّكُمْ لَوْ وَصَفْتُمْ أَعْمَالَهُمْ وَ ذَكَرْتُمْ حَالَهُمْ كَانَ أَصْوَبَ فِي الْقَوْلِ وَ أَبْلَغَ فِي الْعُذْرِ وَ قُلْتُمْ مَكَانَ سَبِّكُمْ إِيَّاهُمْ اللَّهُمَّ احْقِنْ دِمَاءَنَا وَ دِمَاءَهُمْ وَ أَصْلِحْ ذَاتَ بَيْنِنَا وَ بَيْنِهِمْ وَ اهْدِهِمْ مِنْ ضَلَالَتِهِمْ حَتَّى يَعْرِفَ الْحَقَّ مَنْ جَهِلَهُ وَ يَرْعَوِيَ عَنِ الْغَيِّ وَ الْعُدْوَانِ مَنْ لَهِجَ به (نهج البلاغه، خطبه 206، ص429).
[4]. و‌عِبادُ الرَّحمنِ الَّذینَ یمشونَ عَلَی الاَرضِ هَونًا و اِذا خاطَبَهُمُ الجهِلونَ قالوا سَلاما (فرقان/63).

هوش هیجانی در روان‌شناسی پدیده جدیدی نیست و صرفاً نوعی نوآوری در اصطلاح‌سازی است و اولین بار در دین اسلام به شکل عملی و نظری مطرح‌شده است؛ حتی اگر بپذیریم که موضوعی کاملاً تازه و نوآوری در علم روانشناسی است، از دیدگاه اسلام چیز جدیدی محسوب نمی‌شود؛ زیرا اسلام در 1400 سال پیش، هم به هوش هیجانی، هم به مؤلفه‌های آن و هم به کاربردها و فواید آن به‌صورت اتم و اکمل اشاره‌کرده است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

رستگاری و فلاح از آن‌کسی است که نفس خویش را تربیت و روح خود را تزکیه کند و جنبه معنوی خود را رشد و تعالی بخشد و از آلودگی به خلق‌وخوی شیطانی و گناه پاک سازد. در عظمت تربیت نفس، همین بس که قرآن کریم در سوره شمس، پس از ذکر یازده سوگند می‌فرماید: «كه هر كس نفس خود را پاك و تزكيه كرده، رستگار شده؛ و آن‌کس كه نفس خويش را با معصيت و گناه آلوده ساخته، نوميد و محروم گشته است».قَد اَفلَحَ مَن زَكَيَّهَا وَ قَد خَابَ مَن دَسَّيَهَا (شمس/9).

مفاهیم صبر و خویشتن‌داری نیز یکی از ارکان اصلی هوش هیجانی است که در سوره والعصر به آن اشاره‌شده است و انسان می‌تواند با تمرین آن در حوزه‌های شخصی و اجتماعی به سعادت کامل دست یابد.

انسان به عنوان خلیفة الله می تواند با افکار،گفتار،رفتار واعمال صحیح از توانایی های خود به نحو احسن استفاده کند وبا این کارهدفمند بودن خلقت را در زندگی به اثبات رساند.

همچنین ما انسان‌ها وظیفه‌داریم ارتباط درست و منطقی با خود داشته باشیم. هیجان‌های خود را مدیریت کنیم. در متون دینی و اخلاقی هم برای کسب مقامات عالی، مخالفت با هوی نفس، محاسبه، مراقبه فرد در زندگی روزانه‌اش مورد تأکید قرارگرفته است. اینکه انسان در هر شبانه‌روز وقتی را تعیین کند و به‌حساب نفس خویش برسد.

حضرت علی علیه‌السلام برای کسب درجات عالی توصیه می‌فرمایند:

«نفس خويش را از بدى و آلودگى شهوات پاكيزه سازيد تا به بالاترين درجات انسانى نائل شويد.[1]»
 این سؤال مطرح می‌گردد: آیا در ادبیات دینی لفظی معادل هوش هیجانی وجود دارد؟ برخی خلق احسن، خلق عظیم، تقوی را معادل هوش هیجانی می‌دانند. البته ممکن است به این دلیل که این تعابیر برخی از مؤلفه‌های هوش هیجانی را شامل می‌شود بتوان آن را با تسامح پذیرفت.

مثلاً قرآن کریم از پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به خلق عظیم یاد می‌کند. به‌عبارتی‌دیگر؛ پیامبر با داشتن خلق عظیم در طول عمر خود توانست با دیگران ارتباط مؤثر داشته باشد و حتی کسانی که او را اذیت و آزار می‌دادند و در یک معنا آیینی غیر از مسلمانی داشتند با رفتار خوب خود، آن‌ها را به دین اسلام دعوت کند. درواقع نتیجه مؤلفه‌های هوش هیجانی همیشه مورد تأکید و توجه دین اسلام بوده است.

[1]. طَهِّروُا اَنفُسَكُم مِن دنسٍ الشَهَوَات تُدرِكُوا رَفِيعَ الدَرَجَاتِ (عبدالواحد تمیمی آمدی، غررالحكم، ج2، چاپ اول، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1366، ص472).

برخی از روانشناسان فکر می کنند واژه های  که در روانشناسی به کار برده می شود معادل آن در دین نیست باید به آنها اعلام نمود که چون دین اسلام مبتنی برفطرت است پس قبل از اختراع روانشناسان , دین اسلام برای هر ناهنجاری ,  درمانی تجویز نموده است که ان شاءالله سعی داریم درحد وسعمان به آن بپردازیم.یکی از واژه های که زیاد استفاده می شود هوش هیجانی است حال می خواهیم ببینیم به این واژه در اسلام اشاره شده است ؟ منتظر باشید.

به راستی همیشه زنان در طول تاریخ تاثیر گذار بودند از اسیه همسر فرعون که شخصی چون موسی در دامن او پرورش می یابد تا حضرت زهرا سلام الله که بهترین زنان جهان شمرده می شود وجود بابرکتشان منشاء خیرات بوده است .حضرت زهرا سلام الله علیها در همه زمینه ها از اعم تربیت خانوادگی تا اجتماعی تاثیر گذار بودند.اما با توجه به مقتضیات زمان ،راه وروش تاثیر گذاری هم متناسب با زمان امرور تغییر خواهد نمود.زن مسلمان امروز با در دست داشتن ابزار امروزی سهل تر از گذشته می تواند پیام دینی اش را به دنیا صادر کند.اگر دیروز حضرت زهرا سلام الله علیها مجبور بود برای دفاع از حق ولایت ،به درب تک تک خانه ها رود وآنها را متذکر این نکته شود که حق ولایت غصب شده اما زن امروزی به راحتی می تواند برای دفاع از دین با حضور در فضای مجازی ،زیبایهای دینی را به مخاطب جهانی برساند.به امید آن روز