یکی دیگر از مسائلی که می تواند سرنوشت ما را رقم بزند نحوه انتخاب ما است
اغلب زندگی هر انسانی در برابر مجموعه‌ای از انتخاب‌ها قرار دارد. با چه کسی دوست شود؟ چه شغلی برای او مناسب است؟ با چه کسی ازدواج کند؟ اگر انسان از هوش هیجانی بالایی برخوردار نباشد. خودش را خوب ارزیابی نکرده باشد، نمی‌تواند در این امور تصمیم درستی بگیرد. به‌طور مثال اگر نداند که فرد درون‌نگری است در ازدواج به این مسئله فکر نخواهد کرد و ممکن است انتخاب ناموفقی داشته باشد. متأسفانه در برخی از ازدواج‌ها این مسائل موردتوجه قرار نمی‌گیرد و نتیجه آن ازدواج‌های ناموفق است.
انسان مختار با به‌کارگیری عقل، فهم صحیح از امور و دریافت درست از هستی خواهد داشت و در برخورد با مشکلات زندگی، خود را نمی‌بازد و با استقامت و پایداری از وجود مشکل به بهترین وجه استفاده می‌کند. مطالعات نشان داده انسان‌های با هوش هیجانی بالا، دارای برخی نشانه‌های فوق هستند.
درواقع انسان، خود عامل شکست‌ها و موفقیت‌ها و پیروزی‌ها و رهایی و رستگاری و سعادت و شقاوت است. «راه را به او نشان داده‏ايم؛ يا سپاسگزار باشد يا ناسپاس. »
انسان به‌منزله‌ی مهم‌ترین وبرترین مخلوق خداوند و به دلیل برخورداری از قوه تفکر و تعقل و برخورداری از عنصر اختیار قادر است که راه درست و صحیح یا راه نادرست را انتخاب نماید. بالفرض انسان در موقع عصبانیت قادر است آن را به نحو احسن مدیریت کند یا عصبانی شود و رفتار نامناسب از خود نشان دهد. شهید مطهری به این نکته ظریف اشاره می‌کند:
«برای موجود مختار همیشه در دنیا دو دعوت وجود دارد؛ ازیک‌طرف دعوت به خیر و صلاح و از طرف دیگر دعوت به شر و فساد و این، انسان است که در میان این دو دعوت باید به‌حکم اختیار خودش دعوت به خیر و صلاح را بپذیرد؛ مصداق «وَ هَدَيْناهُ النَّجْدَيْنِ»‏ و مصداق «إِنَّا هَدَيْناهُ السَّبِيلَ إِمَّا شاكِراً وَ إِمَّا كَفُوراً» است. »
به‌یقین انسان‌ها در برابر اعمال و رفتار خود می‌توانند واکنش‌های متفاوتی داشته باشند. به‌طور مثال فردی اگر بخواهد انفاق کند باید بتواند بر جذبه مال دوستی خود غلبه نماید. مصباح یزدی این مقاومت را به‌عنوان یک ارزش برای انسان قلمدادمی کند:
«انسان‌ها نيرويي دارند كه مي‌توانند در برابر جاذبه‌هاي قوي نيز مقاومت كنند و اين‏‌گونه نيست كه در مقابل كشش‌هاي طبيعي صرفاً حالت انفعالي داشته باشند و همين است كه به كار انسان ارزش مي‌بخشد. »
حضرت امام خمینی قدس سره توجه زیادی به مسئله اختیار انسان و آزادی او داشته است. امام معتقد است که تنها خود انسان است که می‌تواند خود را به مقام انسانی برساند یا از این مقام دور کند.
«…مى‏توان سرچشمه تمام سعادات و شقاوات و درجات و دركات را آن مقام (مقام مملکت باطن و نشئه «ملكوت») دانست».
همچنین حضرت امام در کتاب شرح «حدیث جنود عقل و جهل»، مدعی است که هر دو صفت کمال و ضد آن در سرشت انسان وجود دارد؛ و انسان مختار است هریک از این دو صفت را فعلیت بخشد و در صورت انتخاب صفات کمالیه در زمره حزب رحمن قرار خواهد گرفت.
به فرض یک روحانی یا استاد دانشگاه صفات منفی نظیر بداخلاقی، خودخواهی، منفی گری و بخل در انتقال اطلاعات به دیگران داشته باشد او از هوش هیجانی بالایی برخوردار نیست؛ زیرا یکی از صفات این افراد همدلی و کمک به دیگران است ،در حالی که او فاقد این صفات می باشد. برای دیگران خیلی فرق نمی‌کند که مقام و تحصیلات او چیست؟ گرچه در ظاهر بهترین شغل را دارد ولی به خاطر همین صفات ممکن است تا حد یک حیوان سقوط کندند