تقویت هوش هیجانی
آیا به‌راستی می‌توان هوش هیجانی را توسعه داد؟ یا هوش هیجانی قابل رشد است؟ این سؤال برای افرادی است که به تأثیر هوش هیجانی در کسب موفقیت، رضایتمندی از زندگی و خودمدیریتی آگاهی یافته‌اند. در پاسخ به این سؤال باید گفت: بله هوش هیجانی قابل رشد و توسعه است. می‌توان به‌وسیله بهبود مهارت‌های هیجانی، آن را تقویت نمود. اجزای هوش هیجانی در سال‌های اولیه زندگی شکل می‌گیرد به‌طوری‌که بسیاری از محققان باور دارند که طراحی و تکمیل این نقشه از دوران شیرخوارگی شروع می‌شود و تا پایان عمر ادامه پیدا می‌کند.
اگرچه شکل‌گیری این ظرفیت‌ها در خلال سال‌های مدرسه نیز ادامه پیدا می‌کند. دانیل گلمن معتقد است تعلیم اصول هیجان‌ها از زمان شیرخوارگی آغاز می‌شود.
فرض کنید نوزاد دوماهه‌ای نصف شب‌بیدار می‌شود و شروع به گریه می‌کند. مادر به هنگام شنیدن گریه کودک، او را در آغوش می‌گیرد. بامحبت و نوازش او را شیرمی دهد تا کودک به خواب رود. حال اگر مادر به خاطر عصبانیتی که توسط همسرش ایجادشده، این رفتار را از خود نشان ندهد و با چهره عصبانی کودک را بغل کند و با اکراه به او شیر دهد. نتیجه رفتار اول این است که نوزاد اول احساس خوبی نسبت به اطرافیان پیدا می‌کند. اینکه در رفع نیازهایش می‌تواند به دیگران اعتماد کند؛ اما نتیجه رفتار دوم این است که کودک متوجه شده که کسی به او اهمیت نمی‌دهد. نمی‌تواند روی کمک دیگران حساب کند. استمرار رفتار در شکل‌گیری احساس کودکان تأثیرگذار است. اریک ادیسون معتقد است: کودکان به‌واسطه رفتارهای متفاوت احساس اعتماد بنیادین یا بی‌اعتمادی را به دست خواهد آورد.
خداوند متعال در سوره بقره به این نکته ظریف اشاره می‌کند ازآنجاکه تغذيه جسم و جان نوزاد در اين مدت با شير و عواطف مادر پيوند ناگسستنى دارد اين حق به مادر داده‌شده، حق حضانت و شير دادن مال همسر است، پس شوهر نمى‏تواند به‌زور ميان مادر و طفل جدايى بيندازد و يا مانع از ابراز احساسات مادرانه نسبت به فرزند شود. براى اينكه اين عمل مصداق روشن حرج بر زن است، كه در آيه شريفه، از آن نهى شده است. به خاطر تأثیر شیر دادن در حالت آرامش، هزینه زندگی مادر در دوران شيردهى باید تأمين شود، هرچند پدر فرزند از دنيا رفته باشد. و جدّ پدری متولی تأمین هزینه زندگی مادر خواهد شد.
هوش هیجانی به‌منزله مهارت است و هرکسی می‌تواند با یکسری از تمرینات این هوش را در خود تربیت کند. زنان و مردان می‌توانند نقاط ضعف هوش هیجانی خود را از طریق آموزش برطرف نمایند. پس برای تقویت هوش هیجانی باید نشانه‌های آن را بدانیم تا بتوانیم به‌ مرور زمان این علائم را با آموزش در خود پرورش دهیم. نشانه هوش هیجانی بالا در مردان عبارت است : ازنظر اجتماعی متوازن، خوش‌برخورد و بشاش هستند و در برابر رفتارهای نگران‌کننده ،مقاومت می‌کنند. خدمت کردن به همنوع خود را دوست دارند و درصدد حل مشکل دیگران برمی‌آیند. راحت ارتباط برقرار می‌کنند؛ و زنان دارای هوش هیجانی بالا باجرئت هستند. دربیان احساسات، منطقی برخورد می‌کنند. در صورت بروز فشارهای عصبی؛ به‌راحتی خودشان را تطبیق می‌دهند. به‌ندرت احساس گناه و اضطراب می‌کنند. در خیالات غرق نمی‌شوند. دکتر پرویز شریفی ده توصیه برای تقویت هوش هیجانی دارند عبارت است:
1- مسئولیت عواطف و همچنین کامیابی‌ها را بپذیرید.
۲- به‌جای برچسب زدن به رفتار و انگیزه‌های دیگران، احساسات خودتان را بازنگری کنید.
۳- مهارت‌های مؤثر سازش جویانه را برای حالت خاص روانی توسعه دهید. در هنگام مواجه با هیجان، آرامش خود را حفظ کنید و به هنگام ضعف و کسالت، تلاش کنید.
۴-در زندگی به دنبال کسب پیروزی و شاد زیستن باشید. از شرایط منطقی درس بیاموزید.
۵- با خودتان صادق باشید. احساسات منفی‌تان را بپذیرید و به دنبال یافتن منشأ و راه‌حل آن باشید تا بتوانید مشکل را حل کنید.
۶- به احساسات دیگران احترام بگذارید و این را در عمل نشان دهید.
۷- از افرادی که به احساسات شما احترام نمی‌گذارند دوری‌کنید.
۸- گوش فعال برای شنیدن حرف‌های دیگران داشته باشید.
۹-به ارتباطات غیرکلامی اهمیت دهید. در هنگام برقراری ارتباط با دیگران، به چهره‌شان نگاه کنید، به لحن صدایشان توجه کنید، علائم تن گفتاری (حرکات بدن) را به ذهن بسپارید و آن‌ها را مدنظر قرار دهید.
۱۰- بدانید بهبود هوش هیجانی به زمان نیاز دارد. تقویت هوش هیجانی نیاز به صبر و حوصله دارد.