اگر انسان شناخت صحیحی از راه عقل و فکر به دست آورد با بینش و تفسیر صحیح از جهان و خودش می‌تواند نقش اساسی در اصلاح رفتارهایش داشته باشد. امام صادق علیه‌السلام به شخصی فرمودند:

«به‌راستی تو خود طبیب نفس خودت هستی و بیماری بر تو آشکار گردیده و نشانه صحت و سلامت را می‌شناسی و بر دوای درد خویش رهنمون گشته‌ای پس بنگر که چگونه بر کار نفس خویش قیام می‌کنی.[1]»
 انسان معتقد به خدا دچار استرس و اضطراب در زندگی نخواهد شد و بیماری ناشی از استرس نخواهد داشت. متأسفانه پژوهش‌های جدید پزشکی نشان داده که بین اضطراب و انواع جدی از بیماری‌ها مثل سرطان، ام‌اس، افسردگی و… رابطه آشکاری وجود دارد. درواقع نوع نگرش افراد به محیط پیرامون خود، پیش‌بینی کننده احساس رضایت از زندگی خواهد بود. اگر از افرادی باشد که مدام از زندگی شکایت می‌کند، به اطرافیان بدبین است. زود عصبانی می‌شود، برای خود ارزشی قائل نیست، این علامت هشداردهنده برای او است. باید تغییر رفتار بدهد و نگرش خود را اصلاح کند. امام صادق علیه‌السلام در خصوص اصلاح نگرش خود دستورالعمل ساده‌ای دارند که آموزنده است.

در زمان امام صادق علیه‌السلام زنی به خاطر تغییر دادن مدام آیین خود، دچار پریشانی شده بود. خدمت امام صادق علیه‌السلام آمد و از او درمان خواست. امام علیه‌السلام به او بطری که با سه لایه شن قرمز، سفید و سیاه پرشده بود، داد و از او خواست تا بطری را تکان دهد.

پس از تکان دادن بطری شن‌ها باهم مخلوط شدند و رنگ آن‌ها به خاکستری تغییر یافت. در این مثال امام صادق علیه‌السلام با این کار خواستند به زن بفهمانند که شما انسانی هستید با تمام نقاط ضعف و قدرت خودتان، اگر می‌خواهید به آرامش دست‌یابید باید خود را بپذیرید و خودتان باشید.[2]

تلقی یا باور انسان از نفس خویش محصول فرایند خودشناسی است. انسان باید بتواند تفسیر صحیح از خود داشته باشد؛ زیرابه هر میزان تلقی صحیح‌تر و نزدیک‌تر به‌واقع از خود داشته باشد، رفتارهای او بیشتر مبتنی بر دستورات اسلام خواهد بود. اولین و مهم‌ترین تأثیر خودشناسی، خداشناسی است.

1. لِرَجُلٍ‏ إِنَّكَ قَدْ جُعِلْتَ طَبِيبَ نَفْسِكَ وَ بُيِّنَ لَكَ الدَّاءُ وَ عُرِّفْتَ آيَةَ الصِّحَّةِ وَ دُلِلْتَ عَلَى الدَّوَاءِ فَانْظُرْ كَيْفَ قِيَامُكَ عَلَى نَفْسِك (محمد بن حسن حرعاملی، وسائل الشيعة، ج‏15، ص161‏؛ محمد بن یعقوب کلینی، كافي، ج‏2، ص454‏؛ فضل بن حسن طبرسی، مشكاة الأنوار في غرر الأخبار، چ 2، نجف، حیدریه، 1385، ص244).
2.rasekhoon.net (ر.ک).

صفحات: 1· 2